Izrael z dziećmi (cz. 2/4): Nazaret i Galilea

Po dwóch dniach spędzonych na południu Izraela (link) ruszyliśmy na północ, do Galilei. Galilea to region, w którym co kawałek trafia się na miejsca znane chrześcijanom z Ewangelii, to również teren piękny krajobrazowo. Aby tu trafić pokonaliśmy drogę nr 90, wytyczoną przez Autonomię Palestyńską, lecz kontrolowaną przez wojska izraelskie.

1. Droga nr 90 przez Autonomię Palestyńską - miejsce chrztu Chrystusa

Planując wynajem samochodu w Izraelu mieliśmy zagwozdkę czy będziemy mogli z południa kraju przejechać do Galilei drogą nr 90. Na mapie wyraźnie widać, że prowadzi ona przez Autonomię Palestyńską, a powszechnie znana zasada mówi, że samochodami z wypożyczalni izraelskich nie wolno wjeżdżać na teren Autonomii (wyraźny zakaz w umowach zawieranych w wypożyczalniach na terenie Izraela). Dokładny research wykazał jednak, że droga nr 90, prowadząca wzdłuż Morza Martwego i Jordanu i dalej na północ, jest na mocy porozumień izraelsko-palestyńskich pod kontrolą wojska izraelskiego i dlatego jest wyłączona z zakazu wjazdu izraelskich samochodów. W wypożyczalni potwierdzono nasze wcześniejsze ustalenia i podkreślono, że nie wolno nam z  drogi nr 90 zjeżdżać na drogi, przy których są wielkie czerwone tablice zakazujące wjazdu obywatelom Izraela. I dlatego oparliśmy się pokusie zjechania z drogi nr 90 do Jerycha, mimo, że leżało bardzo blisko.

Na jeździe drogą nr 90 zależało nam z dwóch powodów - po pierwsze, to droga zdecydowanie krótsza niż trasa wiodąca dookoła Autonomii, po drugie zależało nam na zjechaniu z niej i zobaczeniu miejsca chrztu Jezusa. 

Miejsce chrztu Chrystusa w Jordanie nie jest w Biblii określone w sposób na tyle precyzyjny, aby nie pozostawiało to wątpliwości, stąd różne domniemania. I tak, najpierw zjechaliśmy do St. Gerasimos (link do Map Google) - uroczego kościółka prawosławnego obrządku greckiego. Według niektórych podań to w jego pobliżu odbył się chrzest Chrystusa, a tak czy inaczej kościółek jest prześliczny i wart odwiedzenia.

Oficjalnie przyjmowanym miejscem chrztu Chrystusa jest Kasr al-Jahud (link do Map Google). Na zjeździe z drogi nr 90 na dróżkę do niego prowadzącą nie ma wspomnianych czerwonych tablic, więc wolno skręcić, o charakterze tego regionu przypominają jednak liczne tablice na płocie wzdłuż dróżki - ostrzegające przed przekraczaniem płotu, bo za nim rozciąga się teren zaminowany.

Jordan to dość wąska rzeczka, po obu stronach pilnowana przez żołnierzy, odpowiednio izraelskich i jordańskich, strzegących, aby nikt nie przekroczył granicy przebiegającej przez Jordan. Po obu stronach rzeki są jedynie odgrodzone jej fragmenty, do których liczni odwiedzający mogą wchodzić, aby przyjąć chrzest lub odnowić w ten sposób przyrzeczenia chrzcielne. 

Przed zejściem do rzeki jest niewielki parking, na którym można spokojnie zaparkować i podejść do Jordanu. 

2. Nazaret

Ruch turystyczny w Nazaret koncentruje się wokół Bazyliki Zwiastowania NMP. 

W dolnym kościele znajdują się pozostałości domu Maryi, w którym być może doszło do zwiastowania, chociaż za prawdopodobne uznaje się też miejsce przy tzw. studni/ źródle Maryi, położonej nieco wyżej w mieście (link do Map Google). 

Górny kościół zbudowany został w nowoczesnym stylu, jego głównym celem wydaje się pomieszczenie licznych pielgrzymów podczas odprawianych tu mszy. 

Warto się przespacerować wokół kościoła, bo na murach znajdują się obrazy z wyobrażeniami Maryi z różnych krajów świata.

Na terenie tego kompleksu kościelnego znajduje się też mniejszy Kościół Józefa, postawiony na prawdopodobnym miejscu warsztatu św. Józefa. 

Bazylika NMP

Pozostałości domu Maryi w dolnym kościele

Źródło Maryi (poza kompleksem kościelnym kościoła Zwiastowania NMP)

Spędziliśmy też ok. 2 godzin na kręceniu się po starówce Nazaretu o klasycznie arabskiej zabudowie. Starówka jest bardzo zaniedbana i, określmy do eufemistycznie, nie jest tu czysto... 

Udało nam się, nie bez trudu (bo nawigacja się wiele razy "gubiła"), odnaleźć wśród wąskich i krętych uliczek różne kościoły (w tym m.in. koptyjski, Maronitów, dawną synagogę, kościół Nazaretanek, a także kościół Mensa Christi na miejscu, w którym Jezus po zmartwychwstaniu odwiedził swoich uczniów podczas posiłku), ale wszystkie były zamknięte.  

Wjechaliśmy też na wzgórze Mount Precipice - jedno ze wzgórz, na których położone jest miasto i skąd tłum chciał zrzucić Jezusa po jego nauczaniu w świątyni. Nie ma tu żadnego upamiętnienia (nie licząc cytatu z Ewangelii na kamieniu) tego wydarzenia, za to jest malowniczy widok na miasto i okolice. 

3. Wioska Nazaret (Nazareth Village)

Położona na obrzeżach centrum Nazaretu odtworzona wieś z czasów Jezusa jest rodzajem żywego skansenu. 

Zwiedzanie możliwe jest po wcześniejszej rezerwacji, w listopadzie nie było dużego wyboru godzin (najwcześniejsza była 10.30, druga opcja to 13.45). Na miejscu znajduje się duży (dodatkowo płatny) parking. 

Atrakcja, której nasi chłopcy nadali punktację 10/10, nadaje się znakomicie nie tylko dla dzieci. Pozwala lepiej wyobrazić sobie życie w dawnych czasach i zrozumieć, zobrazować sobie opisane w Ewangelii zdarzenia. W trakcie zwiedzania spotkaliśmy różne postaci w strojach z epoki, które opowiadały i pokazywały tradycyjne zajęcia ludzi w tamtych czasach - m.in. zbieranie i wyciskanie oliwy z oliwek, warsztat tkacki, pasterstwo, garncarstwo. Duże wrażenie na dzieciach zrobiła inscenizacja nauczania w synagodze. To była bardzo wartościowa wizyta dla lepszego zrozumienia tego, co zwiedzamy w Izraelu. 

Zwiedzanie odbywa się po angielsku i dobra znajomość języka jest potrzebna, bo przewodnik dużo opowiada i ciekawie tłumaczy. 

4. Galilea 

Galilea to obszar, na którym niemal co kilka kilometrów jest jedno z miejsc znanych z Ewangelii. Podczas całodniowego amochodowego tour po Galilei udało nam się odwiedzić:

a)  Góra Tabor - wjazd jest po solidnych serpentynach. Na szczęście nie mogą tam wjeżdżać autokary, a na samochody osobowe i busy droga jest wystarczająco szeroka. Na szczycie znajduje się parking, jeszcze przed wejściem przez starą bramę prowadzącą do kompleksu kościelnego (przez bramę mogą wjeżdżać jedynie licencjonowane busy, dla samochodów osobowych parking jest przed bramą - mniej więcej tu: link do Map Google).

 

Na Górze Tabor znajduje się Kościół Przemienienia, na pamiątkę opisywanego w Ewangelii przemienienia Jezusa i usłyszanego z obłoka głosu Boga, wskazującego, że Jezus jest jego synem. 

Kościół jest niewielki, a z jego tarasu rozciąga się piękny widok na okolicę. 

b)  Kościół Wesela w Kanie Galilejskiej - tu dokonał się pierwszy z cudów uczynionych przez Jezusa wg Ewangelii, czyli przemiana wody w wino podczas wesela, na którym gościli Jezus z Maryją. 

Długo krążyliśmy po krętych i wąskich uliczkach, tropiąc z nawigacją ten cel, aż odkryliśmy, że na głównej ulicy, mniej więcej na wysokości kościoła, jest bezpłatny parking (wjazd kilka metrów za tym punktem: link do Map Google)

To jednak, że akurat trafiliśmy na odprawiane w kościele odnowienie przyrzeczeń małżeńskich po polsku, wynagrodziło nam cały stres związany z dojazdem. 

Obok katolickiego kościoła znajduje się również piękny zabytkowy kościółek prawosławny obrządku greckiego.

c) Kościół Rozmnożenia Chleba i Ryb w Tabgha - kościół zbudowany na miejscu jednego z kolejnych cudów dokonanych wg Ewangelii przez Jezusa. 

Pod ołtarzem znajduje się kamień, na którym miało mieć miejsce to wydarzenie. 

Dla ułatwienia życia turystów jest tu (link do Map Google) parking (w 2022 r. płatny 20NIS), na którym warto zaparkować, aby też od razu zwiedzić położone tuż obok...

d) Sanktuarium Prymatu - postawione na miejscu, w którym Jezus, po zmartwychwstaniu, spotkał się z uczniami podczas połowu ryb i ustanowił prymat św. Piotra. W związku z tym, przed kościołem obejrzeć można ciekawą tablice z rozpiską wszystkich dotychczasowych papieży. Wewnątrz kościółka znajduje się kamień, na którym posiłek spożywali apostołowie. 

e) Zarówno Kościół Rozmnożenia, jak i Sanktuarium Prymatu są pięknie położone nad Jeziorem Galilejskim/ Tyberiadzkim, rozciągają się stąd niezwykle malownicze widoki!

f) Kościół na Górze Błogosławień - kilka minut jazdy od poprzednich punktów znajduje się, górując nad Jeziorem Galilejskim, miejsce, w którym nauczał Jezus i wypowiedział słynne 8 błogosławieństw. Ze wzgórza roztacza się piękny widok. 

g) Safed - kilkanaście kilometrów dalej po wzgórzach w górę i znaleźliśmy się w najwyżej położonym w Izraelu miasteczku, słynącym z klimatycznej starówki i, odmiana od miejsc nowotestamentowych, mianowicie około 40 czynnych synagog. Faktycznie, miasto zmieszkane jest chyba niemal wyłącznie przez tradycyjną wspólnotę żydowską. 

h) Kafarnaum - i z powrotem nad Jeziorem Tyberiadzkim, niestety zapadł już zmrok i Kościół postawiony na miejscu domu św. Piotra był już zamknięty. W ogóle warto wiedzieć, że prawie wszystkie opisane powyżej miejsca (kościoły) są otwarte w godz. 9-12 i 14-ok.16.30.